Βορίζα: Ένα χωριό αγωνιστών στην σκιά της εκδίκησης των Ναζί

Είναι χαρακτηριστικό πως η περιοχή του Τραχηλιού και των Βοριζίων ονομάστηκε από τους Γερμανούς ”Τρίγωνο του διαβόλου” και από τους Άγγλους ”Άντρο Αντίστασης”.

Και στην καταστροφή αυτής της περιοχής από τους ναζί διαπιστώνουμε ότι η εξολόθρευση των κατοίκων και του τόπου τους ήρθε ως αποτέλεσμα εκδικητικής μανίας. Δεν υπήρξε η συνέπεια ενός αντρίκιου αγώνα στον οποίο οι Κρητικοί ήταν οι ηττημένοι. Οι ναζί δεν “παραδέχτηκαν την ήττα” από τους ολιγάριθμους αλλά γενναίους Κρητικούς. Και, στο τέλος, τα έβαλαν με τα γυναικόπαιδα, τα σπίτια, την παραγωγή…. Με εύκολους στόχους!

Η Μάχη στο Τραχήλι

Σημείο καμπής της μάχης στο Τραχήλι ήταν η συγκρότηση της ομάδας Πετρακογιώργη κατά των γερμανικών δυνάμεων στην αρχή της Κρητικής αντίστασης. Πιο συγκεκριμένα, τον Ιούνιο του 1941, ο Γεώργιος Πετρακογιώργης από το Μαγαρικάρι, μαζί με 5 Βοριζανούς που προαναφέραμε σχηματίζουν τον πρώτο πυρήνα της αντιστασιακής ομάδας, μιας ομάδας που διαρκώς αυξανόταν από μέλη,που προέρχονταν από την ευρύτερη περιοχή των χωριών της Ρίζας και της Μεσαράς. Βασικό ρόλο στη σύσταση της ομάδας του πρώτου πυρήνα έπαιξαν ο Χατζογίωργης από τις Καμάρες, ο αδελφός του Πετρακογιώργη, γιατρός, ο ξάδελφος του Αγησίλαος αλλά και άλλοι οι όποιοι αναγράφονται στις αναφορές του Αρχηγού στο Γενικό Επιτελείο Στρατού (Γ.Ε.Σ).

Γεώργιος Πετρακογιώργης

Αξημέρωτα της 13ης Αυγούστου 1943 η ομάδα κατόπιν συνεννοήσεως με ένα Αγιορείτη Καλόγερο της Μονής Βροντησίου θα κοινωνήσει στο Σκούρακα του Πευκιά , θέση μεταξύ του λημεριού και του Μοναστηριού. Έπειτα οι αντάρτες επέστρεψαν στο λημέρι. Το Σάββατο 14 Αυγούστου ετοιμάζονταν να κάνουν Λαμπρή, τη Μαύρη Λαμπρή , όπως εξελίχθηκε.

Ο Αλέξανδρος Ανυφαντάκης είχε προειδοποιήσει για το προαίσθημά του, με το άσχημο όνειρό του της περασμένης νύχτας!.. Το αντάρτικο τραπέζι διακόπτεται με την ειδοποίηση των σκοπών ότι οι Γερμανοί καταφθάνουν. Και πραγματικά ερχότανε από τρεις διαφορετικές διευθύνσεις. Από Ηράκλειο, Ρέθυμνο και Τυμπάκι. Κινηθέντες όσο γινόταν πιο γρήγορα φρόντισαν να περάσουν στη θέση Σταλίστρα που θα τους εξασφάλιζε πλεονεκτικότερες θέσεις. Δεν τα καταφέρνουν όμως και καθηλώνονται στη θέση Τραχήλι. Εδώ έρχονται τετ-α-τετ με το θάνατο. Η μάχη-κόλαση αρχίζει, για να διαρκέσει από τις 9 το πρωί μέχρι τις τέσσερις το απόγευμα σκληρή και ανελέητη, αφού βάλει αδιάκοπα και το εχθρικό πυροβολικό από το Τυμπάκι.

Ο Μπαλάσκας, μέλος του πρώτου πυρήνα της ομάδας, παλιός καλός κυνηγός, άσος στο σημάδι, γονατίζει πίσω από ένα βράχο, σκοπεύει τον Γερμανό και τον σκοτώνει. Ακολουθεί, η φωνή του Αρχηγού: ”Πάνω τους παλληκάρια μου!”. Έτσι αρχίζει το πανηγύρι. Κυκλωμένοι, λοιπόν, έδωσαν τη μάχη, μια μάχη, που δεν είναι συνηθισμένη στα πολεμικά χρονικά, όπως εξηγήσαμε προηγουμένως.

Κατά τις πέντε η ώρα οι Γερμανοί υποχωρούν γιατί τρομάζουν με τις απώλειες που έχουν!

Οι Γερμανοί επίσημα δεν ήταν γνωστό πόσοι ήταν. Ορισμένες μαρτυρίες εκτιμούσαν το πλήθος τους σε 2.000. Ο αριθμός των ανταρτών 22

Νεκροί: Γερμανοί 58 και πάρα πολλοί τραυματίες.

Αντάρτες 7 και 15 τραυματίες.

Το Ολοκαύτωμα στα Βορίζα

Όση ώρα διαρκούσε η μάχη στο Τραχήλι, κάτω στα Βορίζα δινόταν μια άλλη εξίσου σκληρή μάχη. Οι Γερμανοί μάζεψαν τους χωριανούς πίσω από την εκκλησία, στο παλιό σχολειό και με τη βοήθεια των δύο γκεσταμπιτών, του Μαγιάση και ενός κοντοχωριανού με τη μαύρη κουκούλα συνέλαβαν και έδεσαν ομήρους συγγενείς των ανταρτών.

Εμπνευστές και εκτελεστές της όλης αυτής γερμανικής επιχείρησης ήταν ο υποστράτηγος Μίλερ και ο αρχηγός της γερμανικής αντικατασκοπίας Χάρτμαν, των οποίων το μένος δεν σταμάτησε εδώ.

Έντεκα μέρες μετά ,στις 26 Αυγούστου, ημέρα Πέμπτη οι Γερμανοί ξανακύκλωσαν το χωριό. Τώρα εκτός από τα όπλα κρατούν και εκρηκτικές ύλες.

Μάζεψαν πάλι τους χωριανούς στην εκκλησία. Το σκηνικό των ίδιων δωσίλογων επαναλαμβάνεται. Εκτελούνται οι Βασίλειος Ζαχαριουδάκης, ο Ευστάθιος Καμπουράκης (Χαλκιαδοστάθης), ο Γεώργιος Καργάκης (Καργογιώργης) και αργότερα η Ελένη Ανδρουλάκη και ο Χρόνης Μακρυδάκης (Ζαφεροχρόνης). Έδωσαν μισή ώρα διορία για να μαζέψουν ότι προλάβουν. Έπειτα πεζοπόρα γερμανικά τμήματα έβαλαν φωτιά στο χωριό και ύστερα εφτά αεροπλάνα έριξαν 21 βόμβες, τορπίλες, όπως, λέει ο Νίκος Καζαντζάκης. Το χωριό ισοπεδώθηκε, υπέστη κυριολεκτικά ένα ολοκαύτωμα.

Οι χωριανοί πήραν το δρόμο της προσφυγιάς.

Μετά τον πόλεμο έγινε προσπάθεια να χτιστεί νέο χωριό ,τα νέα Βορίζα κάτω από το Βροντήσι,όμως κάποιο χέρι σταμάτησε αυτή την προσπάθεια και οι Βοριζανοί ξανάχτισαν το καμένο χωριό τους μέσα από τις στάχτες του.

Apopsilive

Με πληροφορίες από:

 Oμιλία της Ανθής Ι. Φανουράκη από τη Γαλιά Ηρακλείου Κρήτης, φοιτήτρια στο τμήμα ψυχολογίας Ρεθύμνου, την 16 – 08 – 2015, κατά την Επέτειο της μάχης στο Τραχήλι

Ομιλία της Η Ειρήνης Παπάζογλου  στις εκδηλώσεις στη μνήμη των πεσόντων στις 19 Αυγούστου