Έφυγε από τη ζωή ο παγκοσμίου φήμης γλύπτης Jack Whitten που λάτρεψε την Αγία Γαλήνη

Επιμέλεια: Χριστιάννα Χορλιαφάκη

Στις 22 Ιανουαρίου 2018, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 78 ετών ο Αμερικανός ζωγράφος και γλύπτης Jack Whitten.

Ο Jack Whitten, ζωγράφος και γλύπτης, από τις ΗΠΑ, επέλεξε την Κρήτη και ειδικότερα την Αγία Γαλήνη ως δεύτερη πατρίδα του αφού είχε περιούσια στο χωριό και το επισκεπτόταν σχεδόν κάθε χρόνο. Με πρώτη του ύλη, το ξύλο της μαύρης μουριάς, της καρυδιάς, των κέδρων, της αχλαδιάς και της ελιάς, δημιουργεί τα γλυπτά του που φέρνουν κοντά διαφορετικούς πολιτισμούς.

Βιογραφία

Ο μαύρος καλλιτέχνης ήταν γνωστός για τη συνεχώς εξελισσόμενη καριέρα του για πέντε δεκαετίες – από τη ζωγραφική μέχρι τη γλυπτική και από το εικονιστικό έως το αφηρημένο.

Γεννήθηκε στο Bessemer της Αλαμπάμα στις 5 Δεκεμβρίου 1939 και μεγάλωσε στον διαχωριστικό νοτιοανατολικό άξονα των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου υπήρξε ακτιβιστής στον αγώνα των πολιτικών δικαιωμάτων πριν μετακομίσει στη Νέα Υόρκη το 1960.

Το πρώιμο έργο του προκάλεσε τον ρατσισμό που έζησαν οι Αφροαμερικανοί, αλλά ήταν τα αφηρημένα του κομμάτια που κέρδισαν μεγαλύτερη φήμη στον κόσμο της τέχνης, ιδιαίτερα στα τελευταία του χρόνια.

Αποφασισμένος να πιέζει συνεχώς τα όρια του, άφησε τη βούρτσα να δουλέψει με ξυράφια, ξυράφια ή οικιακές σακουλάκια.

Η Delta Group II , η οποία περιλαμβάνεται στη συλλογή του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης, αποτελεί ένα παράδειγμα.

Το Μουσείο Τέχνης του Βαλτιμόρη αφιέρωσε μια αναδρομική έκθεση του έργου του, η οποία θα διεξαχθεί από τις 22 Απριλίου έως τις 29 Ιουλίου, πριν επισκεφθεί το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης από τις 6 έως τις 2 Δεκεμβρίου.

Η συνέντευξη του Jack στην Αγία Γαλήνη

Ένα αυγουστιάτικο πρωινό βρήκα την ευ­καιρία να πάρω την παρακάτω συνέντευξη από τον Jack που είχαμε προγραμματίσει για το περιοδικό του χωριού, Μαζί του, πάντα και η Μα­ρία.

 -Jack, πότε συνάντησες για πρώτη φορά το Ελληνικό στοιχείο;

-Όταν γνώρισα τη Μαρία.

–Εννοείς, δεν είχες ποτέ πριν σκεφτεί την Ελλάδα;

-Και βέβαια, κατά την διάρκεια των σπουδών μου, μελετώντας φιλοσοφία, ιστορία και ιστορία τέχνης και επειδή είμαι καλλιτέ­χνης. Αλλά η προσωπική γνωριμία με την Μαρία Στάικου στην Σχολή Καλών Τεχνών το 1963 ήταν αυτό που θα χαρακτήριζα ως το κύριο Ελληνικό στοιχείο που με έφερε ουσιαστικά στην Ελλάδα, Η Μαρία είναι Ελληνοαμερικανίδα και οι γονείς της είναι από το χωριό Κοσμάς στην Πελοπόννησο.

-Τι ήταν όμως αυτό που σας έφερε στην Αγία Γαλήνη;

-Ένα όνειρο τρεις μέρες πριν από το πρώτο μας ταξίδι στην Ελλάδα, το καλοκαί­ρι του 1969. Ήταν ένα δέντρο, τα κλαδιά του ήταν κομμένα, κι όμως ήταν καλά ριζω­μένο στη γή και το όνειρο μου έλεγε ότι κάπου στην Ελλάδα θα έβρισκα αυτό το δέντρο και τότε θα έπρεπε να μείνω εκεί και να το σκαλίσω, να το κάνω γλυπτό έργο τέχνης. Ένα δυνατό όνειρο, απ’ αυτά που σε κάνουν να ιδρώνεις, Έτσι ξύπνησα τη Μαρία το πρωί, της είπα το όνειρο και ότι θα έπαιρνα τα σύνεργά μου στην Ελλάδα για να σκαλίσω το δέντρο όταν το βρω. Πήγαμε στην Αθήνα και μείναμε σ’ ένα ξενοδοχείο στην Πλάκα μερικές εβδομά­δες. Έτσι είχαμε την ευκαιρία να δούμε ό­λους τους γνωστούς αρχαιολογικούς χώ­ρους και τα μουσεία, Ταξιδέψαμε και στην Πελοπόννησο και στους Δελφούς. Ήθελα πολύ να πάω στους Δελφούς, είχα διαβάσει πολλά για τον ιερό αυτό χώρο των Αρ­χαίων Ελλήνων, το μαντείο των Δελφών και τον Ηνίοχο, το πιό πολύτιμο για μένα γλυ­πτό έργο. Παντού έψαχνα το γυμνό κορμό αυτού του δέντρου. Οπωσδήποτε θέλαμε να επισπευτούμε και ένα νησί. Το νησί έτυχε να είναι η Κρήτη. Όταν φτάσαμε στο Η­ράκλειο, πήγαμε στην Τουριστική Αστυνο­μία και ρωτήσαμε που μπορούσαμε να βρούμε ένα ήσυχο παραθαλάσσιο χωριουδάκι. Μας έστειλαν στην Αγία Γαλήνη. Όταν το λεωφορείο άρχισε να παίρνει τις στροφές σε χωματόδρομους, να ανε­βαίνει η σκόνη και να φυσά βοριάς, δυσκο­λεύοντας ακόμη περισσότερο τη διαδρο­μή, αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ότι αυτή η ε­πιλογή μας ήταν ένα τρομερό λάθος – νο­μίζαμε ότι πλησιάζαμε “στην άκρη του κόσμου”, Ο αέρας ήταν άγριος εκείνη την ημέρα. Πάντως, το τοπίο ήταν φανταστικό. Ποτέ πριν στη ζωή μου δεν είχα δει τέτοια συγκλονιστικά μέρη σαν εκείνα, καθώς δια­ σχίζαμε τη Μεσσαρά, κι ο Ψηλορείτης στο βάθος με τη σπηλιά όπου γαλουχήθηκε ο Δίας, Στο λεωφορείο ήταν κι ένας Μελαμπιανός, ο Ιωάννης Μιχελακάκης (Βρακάκης). Μιλούσε Ελληνικά με τη Μαρία και μας σύ­στησε ένα καλό μέρος να μείνουμε, “δεν είναι ακριβό”, μας είπε, κι όταν φτάσαμε στο χωριό, επιτέλους, μας πήγε στο ξενο­δοχείο Λιβύη. Εκείνη την εποχή βρήκαμε δωμάτιο με 25 δραχμές τη νύχτα. Τότε το δολλάριο ήταν 30 δραχμές, Απίστευτο! Κατεβήκαμε, λοιπόν από το λεωφορείο στην πλατεία του χωριού στο λιμάνι, και – να το δέντρο μπροστά μου, ακριβώς όπως το είδα στο όνειρό μου. Ήταν η πιο συγκι­νητική εμπειρία,,, να ονειρευτώ το δέντρο στην Νέα Υόρκη, να ταξιδέψω σε διάφορα μέρη στην Ελλάδα, να βρεθώ στην Κρήτη, να κάνω αυτό το απερίγραπτο ταξίδι με το λεωφορείο, να κατέβω στην πλατεία και να δω το δέντρο, Τώρα ήξερα ότι φτάσαμε στον προορισμό μας, (Μαρία), Αν θυμάμαι καλά, το πρώτο άτο­μο που μιλήσαμε ήταν ο ψηλός ψαράς, ο Γιώργος, ο αδελφός του Μιλτιάδη που ήταν πολύ ήσυχος άνθρωπος, Αυτός μας πήγε στο καφενείο Μαρίνος, που τώρα ονομάζε­ται Tatso Mondo, Στην παραλία, την επόμε­νη μέρα, συναντήσαμε το Γιάννη και την Κατίνα – τον παππού και τη γιαγιά του Γιάν­νη Μπαγιαρτάκη – ήταν θαυμάσιοι άνθρω­ποι, Μας χαλούσαν για φαγητό κάθε φορά και,., (Jack) – ο Χαράλαμπος και η Λουκία, Αυ­τό που μου φαινόταν παράξενο ήταν ότι αυτοί οι άνθρωποι μας χαλούσαν να φάμε, να πιούμε μαζί τους, μας δίνανε αυγά, χόρ­τα – ήταν πολύ φιλόξενοι,

– Πότε άρχισες να σκαλίζεις τον κορμό;

-Έπρεπε πρώτα να εξηγήσω σε κάποιον ότι ήθελα να αρχίσω να σκαλίζω το δέντρο, Υπήρχε ένας τέτοιος άνθρωπος, ο Στρατής. Αν ήθελα να πω ότι έχω ένα παππού εδώ στην Αγία Γαλήνη, αυτός ήταν η προ­σωποποίησή του, Ήταν ένας άνθρωπος, που ότι έφτιαχνε ήθελε να είναι τέλειο. Ήταν ο ίδιος τεχνίτης, ήταν χειροτέχνης, Ο Στρατής δούλευε το ξύλο, έφτιαχνε ντου­λάπια, έπιπλα, αυτό ήταν το επάγγελμά του, (Μαρία) – Έφτιαχνε άψογα έπιπλα. (Jack) – Έτσι προσπαθήσαμε να εξηγή­σουμε στο Στρατή ότι ήθελα να σκαλίσω το δέντρο. Στην αρχή δυσκολεύτηκα, Νόμι­σε ότι ήθελα να κόψω το δέντρο, Γι’ αυτό, για να του δείξω τι θέλω να κάνω, ανέβηκα στο βουνό και βρήκα ένα κλαδί ελιάς, Κάθισα κάτω από ένα δέντρο και άρχισα να φτιάχνω το πρώτο ξυλόγλυπτο μου. Τότε ό­ταν οι άνθρωποι είδαν τι έφτιαχνα, (Μαρία) – άρχισαν να ρωτούν “τι είναι αυ­τό τι φτιάχνεις; γιατί το κάνεις αυτό;” (Jack) – Ο Στρατής κατάλαβε τι ήθελα και αμέσως προσφέρθηκε να με βοηθήσει όσο μπορούσε να πραγματοποιήσω το στόχο μου, Τότε έβγαλα τα σύνεργά μου και στρώθηκα στη δουλειά. Κάθε πρωί που πή­γαινα στη δουλειά μου, μαζεύονταν κό­σμος και μου έκανε ένα σωρό ερωτήσεις. (Μαρία) – Το καφενείο σέρβιρε ρακή και αναψυκτικά όλη μέρα, (Jack) – Μπορείς εύκολα να φανταστείς τι γινόταν εκεί κάτω, Ήταν η πρώτη φορά που πίναμε ρακή και συνάμα προσπαθούσα να δουλέψω, που οι ρακές παίρναν και δίναν, καθώς χρησιμοποιούσα αιχμηρά εργα­λεία, Σίγουρα δεν ήταν ο κατάλληλος τρό­πος εργασίας, αλλά είχε γούστο. Και είχα πάντα παιδιά γύρω μου. Ήταν μια πρωτό­γνωρη εμπειρία, Προσδιόρισα το θέμα στο δέντρο: ένα ψαροχώρι, Τα κύματα συμβολίζουν τη θά­λασσα, Το κεφάλι είναι ενός ψαρά, στραμ­μένο προς τη θάλασσα, ‘υπάρχει και ένα χταπόδι σκαλισμένο και στη κορυφή ένα ψάρι με την ουρά του προς τα πάνω, ένα είδος θαλάσσιας θεότητας, ο τρόπος που εγώ τη φαντάζομαι και κάπου στο πλάι, σκάλισα κάτι που τότε κανείς δε μπορούσε να καταλάβει. Μόνο ένας γέρος με πλησί­ασε και είπε ότι ήξερε τι έκανα αλλά μου ζήτησε και να του εξηγήσω για να σιγου­ρευτεί. Ήταν ένα σκαλισμένο χέρι που έκαμε τη χειρονομία με το σύμβολο V της νίκης – θα πρέπει να θυμάσαι ότι τότε ήταν η περίοδος της Χούντας, κι έτσι τοποθέτη­σα εκεί το σύμβολο αυτό της ελευθερίας. Τότε ο ασπρομάλλης γέρος είπε, “καταλα­βαίνω”, Βέβαια ήξερα τι συνέβαινε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή και ανησυχούσα. Έτσι ο συμβολισμός μέσα από το γλυπτό ήταν ένα δώρο για το χωριό. Θυμάμαι που ο Στρατής με πείραζε λέγοντάς μου να βά­λω την υπογραφή μου. Σκάλισα τ’ όνομά μου κάπου. Αυτό που μ’ ενδιέφερε ήταν ο συμβολισμός, το μήνυμα που ήθελα να αφήσω. Ο Στρατής έκτισε γύρω γύρω ένα τοιχάκι με τσιμέντο και από τότε λάδωνε το ξύλο κάθε χρόνο, το φρό­ντιζε πάντα. Πέρσι τα παιδιά που έπαιζαν ποδόσφαιρο έριξαν ένα κομμάτι από το πάνω μέρος αλλά κατάφερα να το διορ­θώσω, Νομίζω ότι είναι κάτι που οι άνθρω­ποι εκτιμούν, ένα κομμάτι ιστορία. Το βλέ­πω σαν ένα κομμάτι του χωριού, ένα παρα­δοσιακό στοιχείο. Το γλυπτό αυτό φαίνεται να σημάδεψε την αρχή του τουρισμού, 14 (Μαρία) – Τότε βέβαια δεν περιμέναμε να ζήσουμε τόσα χρόνια εδώ, – Έχοντας ζήσει την εμπειρία της Κρήτης όλα αυτά τα χρόνια, θα μπορούσατε να πείτε τι σημαίνει η Κρήτη για σας; (Jack) – Η ερώτηση είναι περίπλοκη. Ο μόνος λόγος που επιστρέφουμε στην Κρή­τη είναι οι άνθρωποι, Οι άνθρωποι που πρωτογνωρίσαμε στην Γαλήνη. Ανθρωποι όπως η Λουκία, ο Χαράλα­μπος, ο Στρατής, η Σταματίνα, ο Γιάννης κι η Κατερίνα, αλλά και οι νεώτεροι φίλοι μας. Έτσι το κλειδί για την επιστροφή ήταν ο κό­σμος της Αγίας Γαλήνης. Και οι δύο μας εί­χαμε εντυπωσιαστεί που βρήκαμε τέτοιους ανθρώπους. Πρέπει να παραδεχτώ, ως μαύρος Αμερικανός, πως μου έκανε εντύ­πωση ότι το χρώμα του ανθρώπου δεν σήμαινε διαφορά. Ήταν ένα ζωογόνο συναίσθημα να βρίσκομαι σε ένα τόπο ό­ που δεν αντιμετώπιζα φυλετικές διαφορές. Ακόμη και σήμερα μου κάνει εντύπωση – αν και εδώ οι άνθρωποι δεν ήταν εξοικειωμένοι με τους μαύρους. (Μαρία) – Κάποιος μου είπε, “Ξέρεις, ανα­ρωτηθήκαμε γιατί μια καλή και όμορφη κο­πέλα σαν του λόγου σου πήρε ένα μαύρο”, αλλά όταν γνώρισαν καλύτερα τον Jack κατάλαβαν. Έτσι ο Jack είχε τη δυνατότητα να θέσει τα δικά του όρια εδώ όπου δεν υ­πήρχε τόση προκατάληψη όπως σε άλλα μέρη, Αλλά ας επιστρέφουμε στην ερώτηση, τι σημαίνει η Κρήτη για μένα. Η ερώτηση δεν είναι απλή. Είμαι 25 χρόνια καθηγητής Καλών Τε­νών. Επομένως, έχω μεγάλη εμπειρία στις τέχνες. Η τέχνη έρχεται από παντού, οποι­αδήποτε ώρα, από τα πιο απίθανα μέρη.,. – Και από τη Γαλήνη. -Από ανθρώπους που δεν περιμένεις, από όλες τις κοινωνικές τάξεις. Γνώρισα ανθρώπους που ασχολήθηκαν με την τέ­χνη γιατί ήταν παιδιά καλλιτεχνών, άλλους που ήταν πάρα πολύ πλούσιοι – δεν είναι τα λεφτά. Άνθρωποι που προέρχονται από φτωχές οικογένειες, μικροαστοί, αστοί, άλ­λοι γεννιούνται καλλιτέχνες, άλλοι βρί­σκουν την τέχνη σε μεγαλύτερη ηλικία, άλλοι την ανακαλύπτουν, είναι κι αυτοί που λένε “θα θέλαμε να λέγαμε ότι γεννηθήκα­ με καλλιτέχνες”. Το να είσαι καλλιτέχνης είναι το πιό πα­ράξενο πράγμα. Μερικοί λένε, ότι γίνεσαι καλλιτέχνης από μια (εσωτερική) ανάγκη. Το άτομο νοιώθει την ανάγκη να φτιάξει πράγματα, αναζητεί το νόημα της ψυχής, ή το νόημα της ύπαρξής του. Λέω στους φοι­τητές και στους γονείς που πληρώνουν τα δίδακτρα, “αν το .παιδί δεν αισθάνεται την ανάγκη να εκφραστεί καλλιτεχνικά, ας κάνει κάτι άλλο, ας γίνει δικηγόρος, μαθηματικός, γιατρός, μόδιστρος… όλα αυτά είναι αξι­όλογα επαγγέλματα.

– Ξέρεις τι σημαίνει η λέξη artist στα Ελ­ληνικά;

– Το έμαθα την πρώτη χρονιά που ήρθα, πιθανόν να ήταν μια από τις πρώτες λέξεις που έμαθα στα Ελληνικά από την εμπειρία μου με το δέντρο. Η λέξη ζωγράφος ήταν μια λέξη που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι όταν παρακολουθούσαν τι έκαμνα, και κά­ποιος μου είπε ότι αυτό που κάνω είναι ζω­ γραφική, δηλαδή γράφω πάνω σ’ αυτό το πράγμα (το ξύλο) ζωή, έτσι δεν είναι;

– Ναι.

– Αυτή η λέξη μου έκανε μεγάλη εντύ­πωση. – Αλλά είναι και η λέξη καλλιτέχνης με ευρύτερη έννοια, – Αυτή τη λέξη μου την έμαθε ο Στρατής. Και κάτι άλλο που έμαθα πολύ γρήγορα εδώ είναι ότι αν μπορείς να κάνεις κάτι με τα χέρια σου, αν είσαι κάποιος που μπορεί να φτιάξει κάτι, τότε είσαι άξιος σεβασμού,.. Ξέρεις τι αποκάλυψη ήταν για μένα να καταλαβαίνω τις λέξεις που χρησιμοποι­ούμε, αναγνωρίζοντας την προέλευσή τους. Είναι πάντα μια εμπειρία. Θα αναφέ­ρω μια εμπειρία που είχα με τη λέξη αισθη­τική, αυτή την εμπειρία την αναφέρω όταν μου παίρνουν συνέντευξη στην Αμερική. . Την πρώτη φορά που πήγαμε στον Ψηλορείτη. Φύγαμε από την Αγία Γαλήνη, πή­γαμε στη Νίθαυρη όπου μας περίμενε ο οδηγός με δύο γαϊδουράκια για να μας α­νεβάσει στην κορυφή. Η ανάβαση άρχισε τα χαράματα. Φτάσαμε στην περιοχή, κο­ντά στην κορυφή, όπου τελειώνουν τα δέ­ τρα και αρχίζουν τα βράχια, αργά το απόγευμα. Απ’ εκεί μπορούσες να δεις σχεδόν ολό­κληρη την Κρήτη. Ο ήλιος έδυε, τα χρώμα­ τα στον ουρανό ήταν πολύ έντονα, Ο οδηγός που είχαμε, είχε πολεμήσει στην α­ντίσταση πάνω σέ κείνα τα βουνά και ήταν βοσκός σε κείνα τα μέρη, γνώριζε κάθε βράχο, μας έδειχνε τοποθεσίες όπου κρυ­βόταν όταν ήταν νέος στις ενέδρες. Έδει­ χνε ένα βράχο και έλεγε: Ακριβώς εκεί! Εκεί τους τσακώσαμε, Έδειχνε μέρη στους γύ­ ρω λόφους όπου σκοτώθηκαν σύντροφοί του στον αγώνα. Ήταν σκληρά και βίαια ε­κεί πάνω. Οι βοσκοί μού έκαναν φοβερή ε­ντύπωση. Το σώμα μου με δυσκολία άντεχε την ταλαιπωρία αυτής της ανάβασης. Ήμουν εξουθενωμένος. Αντάμωνα αυτούς τους βοσκούς που με τη μεγαλύτερη άνε­ση πηδούσαν από βράχο σε βράχο σαν α­γριοκάτσικα, ενώ εγώ ανάσαινα με δυ­ σκολία πασχίζοντας να ακολουθήσω το γέ­ ρο οδηγό μας. Όλοι ήμασταν συγκινημένοι, εγώ, οι φίλοι μου ακόμη και ο γέρο-οδηγός μας. Ήταν η ώρα του λυκόφωτου, ακριβώς πριν πέσει η νύχτα, και έβλεπε ότι ήμασταν συνεπαρμέ- νοι από το θέαμα. Ήταν δραματικό. Οι απο­χρώσεις ήταν σαν τυρκουάζ, και ρόδινες, μαντζέντα και έντονα μπλέ. Αυτός ο Κρητι­κός, τον θυμάμαι ν’ απλώνει το χέρι του και να κραυγάζει – δεν καταλάβαινα όλα αυτά που έλεγε, αλλά η Μαρία με βοηθούσε να καταλάβω-. Έλεγε “ωραία, ωραία, πολύ ωραία, αυτό το τοπίο, αυτή η γη, αυτή είναι η Κρήτη. Ήταν τόσο ενθουσιασμένος με τα χέρια του απλωμένα. Κατάλαβα ότι ο άνθρωπος αυτός ζούσε εκείνη τη στιγμή μια αισθητική εμπειρία. Αμέσως μετά, όταν ξαναπήρε α­νάσα, άλλαξε η έκφρασή του και είπε, “μπορώ να σκοτώσω γι’ αυτό”, Τότε κατά­ λαβα ότι η πολιτική πηγάζει από την αισθη­τική. Αν κάποιος αγαπά κάτι, αν κάποιος έχει την αίσθηση της ανακάλυψης της ο­ μορφιάς, τότε αμέσως την προστατεύει και ετοιμάζεται να κάνει ό,τι είναι αναγκαίο για να την κρατήσει και λέει, “θα σκοτώσω γι’ αυτό”, Ήταν μια πραγματικά όμορφη εμπει­ρία, μού έδωσε να καταλάβω ότι η αισθητι­κή γεννιέται από το συναίσθημα, απλά από το πως αισθάνεσαι κάτι.

– Γνωρίζεις τι σημαίνει η λέξη light στα Ελληνικά;

– Φως, μια ακόμη καταπληκτική λέξη, – Φωτοτυπία μπορεί να σημαίνει, τυπώνω το φως. – Ακριβώς αυτή η περιγραφή της λέξης είναι μια ωραία εξήγηση για το τι κάνω ως καλλιτέχνης. Η τέχνη μου είναι αφηρημένη. Φως είναι το κλειδί στην τέχνη μου. Μπορώ να αποτυπώσω το φως… Μπορώ να κόψω το φως, Μπορώ να διαπλάσω το φως. Μπο­ ρώ να κάνω το φως ανάγλυφο, μπορώ να χωρίσω σε φύλλα/ελασματοποιήσω το φως. Στη μέση της σφαίρας του, το φως γί­νεται κάτι που μπορεί να το επεξεργαστεί κανείς ως υλικό, μπορώ να το συμπιέσω. Α­ κόμη και επιστήμονες έχουν ανακαλύψει σήμερα ότι συγκεντρώνοντας και συμπι­έζοντας το φως αποκτούμε μια δέσμη λέι­ζερ, γίνεται ένα από τα πιο ισχυρά μέσα για ποικίλες χρήσεις. Δυστυχώς τώρα χρη­σιμοποιείται και για καταστροφικούς σκο­πούς, για τον πόλεμο των άστρων, και γενικά για κανούργια όπλα, Αλλά υπάρχει και η πνευματική όψη του φωτός, Κι εγώ εργάζομαι με τη δύναμη που εκπέμπει αυτό το φως. Τώρα έχεις μια γεύ­ση από το πόσο πολύπλοκη είναι η ερώτη­σή σου. Αν ρωτούσες οποιοδήποτε ξένο καλλιτέχνη που έχει επισπευτεί την Ελλάδα για την εμπειρία του εδώ, και την συγκέ­ντρωνε σε μια λέξη. Θα έλεγε Φως.

– Ποιά θα ήταν η συμβουλή σου στη νεο­λαία της Αγίας Γαλήνης; Δώσε τους ένα σύνθημα. –

Έφτιαξα ένα γλυπτό για τα Ελληνόπαιδα και ειδικά για τα παιδιά της Αγίας Γαλήνης. Στη μέση του γλυπτού έχω σκαλίσει μια κόγχη, Εκεί έχω τοποθετήσει ένα χειρόγρα­φο που προστατεύεται πίσω απ’ ένα φινι­στρίνι, Γράφει: “Χρησιμοποιώντας τα κόκκαλα από το παρελθόν μπορούμε να καταλάβουμε το παρόν και να προβλέψουμε το μέλλον”. Αντλείς από το παρελθόν. Το κατανοείς αλλά δεν θέλεις να παγιδευτείς στο πα­ρελθόν. Μαθαίνεις απ’ αυτό και το αξιοποιείς, Είναι μια πρώτη ύλη. Κληρονομούμε, διατηρούμε και χρησιμοποιούμε τη μνήμη, την ιστορία μας. Δεν τη λησμονούμε, δεν παγιδευόμαστε σ’ αυτή, αλλά τη μετουσιώνσυμεσε νέες δημιουργίες.

Συνέντευξη: Ιωάννα Ιωαννίδου

Πηγή: Apopsilive.gr