Μονή Απεζανών στο Αντισκάρι (φώτο)

Η Μονή του Αγίου Αντωνίου Απεζανών είναι κτισμένη σε ένα βραχώδες υψίπεδο των Αστερουσίων Όρεων, σε υψόμετρο 440m, περίπου 63km νότια του Ηρακλείου. Από το σημείο αυτό ξεκινάει η μεγάλη κοιλάδα του Αντισκαρίου που καταλήγει στα Πλατειά Περάματα.

Η πρόσβαση στην μονή γίνεται με χωματόδρομο, είτε από την Πλώρα είτε στρίβοντας από τον δρόμο που οδηγεί στους Καλούς Λιμένες (ξεκινήστε από την Πόμπια). Και στις δύο περιπτώσεις υπάρχει σχετική πινακίδα.

Η μονή λειτουργεί ως ανδρικό μοναστήρι και είναι από τις παλαιότερες στην Κρήτη. Ήταν κτισμένη με φρουριακή αρχιτεκτονική, αν και ο φρουριακός της χαρακτήρας έχει υποστεί μεγάλες αλλοιώσεις από τις άστοχες παρεμβάσεις των αρχών του 20ου αιώνα. Το φρούριο ήταν ορθογώνιο και σχηματιζόταν από τους εξωτερικούς τοίχους των κτιρίων. Επίσης, προστατευόταν από πύργους με κανόνια και γι’ αυτό μάλιστα ονομαζόταν Τοπλού Μοναστήρ από τους Τούρκους (τοπ=κανόνι), όπως ακριβώς και η Μονή Παναγίας Ακρωτηριανής στη Σητεία.

Το καθολικό της μονής, που βρίσκεται κι αυτό στην άκρη του περιβόλου (κι όχι στο κέντρο του όπως συνηθίζεται) είναι τρίκλιτο, κτισμένο στη θέση παλαιότερου ναού του Αγίου Αντωνίου. Τα τρία κλίτη είναι αφιερωμένα στον Άγιο Αντώνιο (17 Ιανουαρίου), στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος (6 Αυγούστου) και στους Τρείς Ιεράρχες (30 Ιανουαρίου). Το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο της εκκλησίας αντανακλάει τον πλούτο που είχε κάποτε η Μονή, ενώ πιστεύεται ότι μια εικόνα του ανήκει στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (El Greco). Επίσης, στο μοναστήρι ανήκει η εικόνα του Αγίου Αντωνίου, έργο του Μιχαήλ Δαμασκηνού.

Δίπλα στον ναό βρίσκεται το εντυπωσιακό διώροφο ηγουμενείο, το οποίο κτίστηκε αρχικά για να στεγάσει την Επισκοπή Αρκαδίας, πράγμα που δεν κατέστη δυνατόν. Επίσης, τριγύρω θα δείτε τα κελιά των μοναχών, τον ξενώνα, την τράπεζα και το πηγάδι 25m από όπου υδρεύεται το μοναστήρι (διαβάστε την ιστορία του παρακάτω). Στη μονή σώζονται πολύτιμα εκκλησιαστικά κειμήλια, όπως παλαιά άμφια, χρυσοί και ασημένιοι σταυροί, ευαγγέλια, εικόνες, λείψανα Αγίων, κλπ.

Η Μονή υπήρξε το μεγαλύτερο ανθενωτικό-αντιπαπικό κέντρο της Κρήτης κατά την Ενετοκρατία. Υπήρξε κέντρο γραμμάτων και Θεολογίας, αλλά από την εποχή της Τουρκοκρατίας έγινε αγροτικού χαρακτήρα. Γύρω από το μοναστήρι θα δείτε τον μικρό αγροτικό οικισμό που αναπτύχθηκε παράλληλα με τον μοναστήρι. Επίσης, η μονή είναι συνδεδεμένη με την ίδρυση της Μονής του Αγίου Γεωργίου Απανωσήφη.

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ

Σύμφωνα με την παράδοση, το μοναστήρι ιδρύθηκε από τέσσερις ασκητές του Αγίου Αντωνίου στο Αγιοφάραγγο,η εκκλησία του οποίου σώζεται ακόμη μέσα στο φαράγγι και ανήκει στη Μονή Οδηγητρίας. Οι ασκητές αυτοί ήταν οι αδερφοί Μάρκος, Λέων, Αντώνιος και Μαρία Παπαδόπουλοι, που προέρχονταν από πλούσια οικογένεια του Χάνδακα.

Εξαιτίας των συχνών πειρατικών επιδρομών στις παραθαλάσσιες περιοχές της Κρήτης, οι μοναχοί το 1443 αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το Αγιοφάραγγο και να αναζητήσουν ένα ασφαλέστερο σημείο για να εγκατασταθούν. Έτσι, φόρτωσαν την εικόνα του Αγίου Αντωνίου, που πιστεύεται ότι είναι η εικόνα του Μιχαήλ Δαμασκηνού που φυλάσσεται στη μονή ακόμη, σε ένα μουλάρι και ξεκίνησαν την περιπλάνηση τους στη Μεσαρά.

Όταν έφτασαν στα Καπαριανά (δίπλα στις Μοίρες), ένας πλούσιος Τούρκος που ήταν τυφλός και παράλυτος εκ γενετής, διέκρινε ένα φως που ερχόταν από την μεριά τους. Τότε ζήτησε από τους μοναχούς να παραμείνουν στο αρχοντικό τους, κι αν ως το πρωί θεραπευόταν από τον Άγιο Αντώνιο, θα τους παραχωρούσε κτήματα του για την ανέγερση της μονής.

Πράγματι το επόμενο πρωί, ο Τούρκος έβλεπε και ξεκίνησαν το ταξίδι τους για τα κτήματα του. Ο Τούρκος ήταν παράλυτος ακόμη και τους οδήγησε έφιππος στη σημερινή περιοχή της μονής. Όταν έφτασαν στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η πύλη του μοναστηριού, ο Τούρκος έπεσε από το ζώο και στάθηκε όρθιος, ως εκ θαύματος. Επειδή μάλιστα επέζεψε (κατέβηκε από το άλογο) σε αυτό το σημείο, πιστεύεται ότι η μονή αργότερα ονομάστηκε Απεζανών.

Οι μοναχοί θέλησαν να συνεχίσουν την περιήγηση τους στην περιοχή, αλλά το άλογο που έφερε την εικόνα του Αγίου Αντωνίου ακινητοποιήθηκε στο σημείο που είναι κτισμένη η εκκλησία σήμερα. Οι μοναχοί δεν κατάφεραν να το μετακινήσουν, κι έτσι διανυκτέρευσαν εκεί. Το βράδυ είδαν όνειρο τον Άγιο Αντώνιο, ο οποίος τους ζητούσε να κτίσουν την εκκλησία του σε αυτό το σημείο.

Πράγματι, οι μοναχοί θέλησαν να ξεκινήσουν τις εργασίες, αλλά έπρεπε να βρουν πρώτα νερό. Άρχισαν να σκάβουν πηγάδι, αλλά το έδαφος ήταν πετρώδες και άνυδρο και η εκσκαφή πηγαδιού πολύ δύσκολη. Όταν ξεκουραζόταν ο αδερφός Αντώνιος, ο Άγιος Αντώνιος εμφανίστηκε ξανά και του είπε ότι θα έβρισκαν 3 βόλια δίπλα στο πηγάδι. Αν έριχναν το μεγαλύτερο μέσα σε αυτό, τότε θα ανέβλυζε νερό αμέσως. Έτσι κι έγινε, έριξαν την πέτρα και το νερό έτρεχε για 40 μέρες. Έπειτα η στάθμη του έπεσε στο σημερινό της επίπεδο.

cretanbeaches.gr