Εικονοστάσι, ο «ναός» του σπιτιού

Το εικονοστάσι είναι το μέρος του σπιτιού που ήταν αφιερωμένο στο Θεό, ουσιαστικά θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως ένα μικρό οικιακό ναό. Το εικονοστάσι κατασκευαζόταν από ξύλο και είχε σχήμα τετράγωνο με δύο θήκες, η μια για τα εικονίσματα και μια άλλη μικρότερη όπου τοποθετούσαν τα γαμήλια στεφάνια, λιβάνι κ.α. Το εικονοστάσι όμως τις περισσότερες φορές ήταν ενσωματωμένο στον τοίχο του σπιτιού και αποτελεί εξαιρετικό λαογραφικό ενδιαφέρον καθώς ήταν αναπόσπαστο στοιχείο της οικιακής αρχιτεκτονικής του περασμένου αιώνα. Στο εικονοστάσι τοποθετούσαν εικόνες αγίων, το θυμιατήρι, καντήλι με φωτιά, Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανίων, σταυρό της Κυριακής των Βαίων, ροδοπέταλα από τον Επιτάφιο, ακόμα και τα γαμήλια στέφανα για να προστατεύεται ο γάμος και ήταν στολισμένο με φρέσκα λουλούδια και κεντήματα. Συνήθως τα εικονοστάσια βρισκόταν στην κρεβατοκάμαρα του ζευγαριού ώστε να δίνουν σε αυτό ευλογία και ευγονία. Η κρεβατοκάμαρα σαν χώρος εξυπηρετούσε και μια άλλη λειτουργία. Ήταν το δωμάτιο όπου ξεκινάει και τελειώνει η μέρα του ανθρώπου, έτσι σε κάθε πρωινό ξύπνημα και πριν πέσει για ύπνο κάποιος μπορούσε να έχει την δυνατότητα της προσευχής και της ευλάβειας προς την πίστη του.

Ακόμα και σήμερα σε πολλά σπίτια υπερηλίκων μπορεί να δει κανείς σε μια γωνιά ένα εικονοστάσι. Είναι οικουμενικό και πανανθρώπινο το φαινόμενο ο άνθρωπος να θέλει να νιώθει δίπλα του το Θεό, να Τον έχει σύμμαχο, προστάτη και συνοδοιπόρο στη ζωή του. Να εκφράζει την αγάπη του προς Αυτόν όχι μόνο μέσα στο ναό αλλά και στο σπίτι του. Αυτό το φαινόμενο βέβαια είναι κατάλοιπο μιας πανάρχαιας συνήθειας. Το έθνος μας άλλαξε θρησκεία πριν από 1700 χρόνια περίπου. Για να επιβληθεί ο χριστιανισμός στο δωδεκάθεο έπρεπε να ενσωματώσει στοιχεία αυτού. Καταστράφηκαν τα ειδωλολατρικά αγάλματα και ναοί, όμως κάποιοι μετατράπηκαν σε χριστιανικές εκκλησίες  ( π.χ. Παρθενώνας, ναός Ηφαίστου στην Αθήνα). Συνήθειες όπως η οικιακή λατρεία και τα νεκρόδειπνα ( σ. μνημόσυνα) επιβίωσαν και ενσωματώθηκαν στην χριστιανική θρησκεία. Στην αρχαιότητα υπήρχαν οικιακά ιερά με μικρούς βωμίσκους που ήταν αφιερωμένα  στον προστάτη θεό του οίκου.

Ευχαριστώ για την ανάγνωση.

Βιργινία Αλεβιζάκη

Φιλόλογος