Τα δώδεκα αρχοντόπουλα και η πολιτική ιδεολογία του Βυζαντίου

Τα δώδεκα αρχοντόπουλα του Βυζαντίου που εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη είναι ένα πολυσυζητημένο φαινόμενο της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Το έτος 1082 ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α με χρυσόβουλο ( δηλαδή επίσημο αυτοκρατορικό διάταγμα υπογεγραμμένο με τη χρυσή του βούλα) στέλνει στην Κρήτη δώδεκα αρχοντικές οικογένειες για να δημιουργήσει μια ανώτερη τάξη αρχόντων, να τονώσει τον ελληνικό πληθυσμό, τη χριστιανική πίστη και να ισχυροποιήσει την εξουσία του στο νησί. Δεν είναι γνωστό αν η εγκατάσταση τους έγινε με ομαλό τρόπο και πως αντιμετωπίστηκαν από τον ντόπιο πληθυσμό.  Αυτοί ήταν οι Φωκάδες, Σκορδίλιδες, Γαβαλάδες. Αρκολέοι, Χορτάτζηδες, Μουσούροι, Βαρούχηδες, Μελισσηνοί, Λίτινες, Αργυρόπουλοι, Βλαστοί, Καφάτοι. Τα επίθετα αυτά επιβιώνουν έως τις μέρες ακόμα και ως τοπωνύμια. Βέβαια το έγγραφο μπορεί να μην είναι αυθεντικό και να πρόκειται για παράδοση που δημιουργήθηκε αργότερα κατά τους πρώτους βενατοκρατούμενους χρόνους που οι απόγονοι αυτών των οικογενειών ήθελαν να διατηρήσουν τα προνόμια και τους τίτλους ευγενείας τους επικαλούμενοι την αριστοκρατική καταγωγή τους. Πιθανών να πρόκειται για μια παράδοση που δημιουργήθηκε για να στηρίξει την ιστορική πραγματικότητα.

Η μετακίνηση πληθυσμιακών ομάδων ανάγεται στην πολιτική ιδεολογία του Βυζαντίου και αποτελεί ένα σημαντικό δημογραφικό φαινόμενο. Οι μετακινήσεις ήταν αναγκαστικές ή εθελούσιες, προσωρινές ή μόνιμες. Πληροφορίες για αυτές αντλούμε από ιστοριογράφους ή από δημογραφικά έγγραφα της εποχής. Η πρωτοβουλία ήταν αυτοκρατορική για ποικίλους λόγους όπως λόγω επιδημιών, για αύξηση του χριστιανικού πληθυσμού μιας περιοχής, για πολιτικούς λόγους, για ανανέωση του τοπικού πληθυσμού. Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζινός μετακίνησε Κρήτες στρατιώτες στη Μακεδονία και ίδρυσαν ένα χωριό ονόματι «των Κρητών». Επίσης μετακινήθηκαν από την Κρήτη στην Μ. Ασία τέλη του 13^ου αιώνα στρατιώτες για να βοηθήσουν τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β σε ένα κίνημα αποστασίας. Δεν μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια το μέγεθος του πληθυσμού καθώς πολλες πηγές είναι ανακριβείς ως προς τα αριθμητικά τους στοιχεία.

Τέλος να παραθέσω εδώ τα λόγια του Πολύβιου (200-118 π.Χ.) από το έργο του Ιστορίαι, «όπως ένας ζωντανός οργανισμός χάσει τα μάτια του, αχρηστεύεται ολόκληρος έτσι και από την ιστορία εάν λείψει η αλήθεια ότι απομείνει από αυτήν καταντά άχρηστη διήγηση». Χρέος λοιπών των ατόμων που μελετούν την ιστορία είναι η αντικειμενικότητα και η κριτική σκέψη.

Ευχαριστώ για την ανάγνωση.

Βιργινία Αλεβιζάκη

Ιστορικός-Φιλόλογος