«Τo κουταλάκι», η μαντική τέχνη στην σύγχρονη εποχή

Η μαγεία της μελέτης της ιστορίας βρίσκεται στο ότι οριοθετεί την ύπαρξη μας μέσα στο χρόνο και για να μάθουμε και να ερμηνεύουμε την ιστορία πρέπει να ανατρέξουμε στην αρχή. Ο άνθρωπος από αρχής γενομένης  είχε την βαθιά επιθυμία να γνωρίζει το μέλλον του, τι επρόκειτο να του συμβεί και ανάλογα να πράξει. Η εσωτερική ανάγκη για το μέλλον της ύπαρξης του τον οδήγησε στην μελέτη και την παρατήρηση των στοιχείων της φύσης  προκειμένου να μάθει να γνωρίζει τα σημάδια για να πορευτεί με ορθό τρόπο στη ζωή του. Ο φόβος του μέλλοντος ήταν η κινητήριος δύναμη.

Στην αρχαιότητα υπήρχαν ποικίλοι τρόποι μαντικής, η μαντική ήταν η επιστήμη των οιωνών. Οι άνθρωποι επισκεπτόταν τα μαντεία προκειμένου να πάρουν απαντήσεις για πολιτικά, πολεμικά και προσωπικά ζητήματα για να ζητήσουν εξιλέωση και να προβούν σε αποικισμό. Ένας ιδιαίτερος τρόπος μαντικής ήταν η σπλαχνοσκοπία (ετυμολογία: σπλάχνα+ σκοπέω-ω= κοιτάζω προς, παρατηρώ, ερευνώ), δηλαδή η εξέταση των εντοσθίων του ζώου. Η θυσία ήταν μια σταθερή παράμετρος στην αρχαιότητα, οι μάντεις μελετούσαν πριν από την θυσία την συμπεριφορά του ζώου (βάδισμα, κραυγές, αφωνία κ.α.) προκειμένου να ανιχνεύσουν κάποιο μελλοντικό γεγονός. Οι μάντεις ακόμα εξέταζαν τα εντόσθια των ζώων που είχαν θυσιαστεί και κυρίως το συκώτι τους ή την φλόγα που έκαιγε στο βωμό του θυσιαστηρίου. Διάσημοι σπλαχνοσκόποι ήταν από το γένος των Ιαμιδών και ο Τισαμενός από την Πύλο. Η συνήθεια αυτή διατηρήθηκε και στο βυζάντιο αν και η μαντεία δεν ήταν μέρος του χριστιανικού δόγματος.

Μετά από πολλές γενιές στη λαική σοφία έχει επιβιώσει η ίδια όμως κάπως παραλλαγμένη μορφή αυτής της μαντικής. Σήμερα οι κτήτορες αιγοπροβάτων και κουνελιών χρησιμοποιούν «το κουταλάκι» του ζώου, δηλαδή το κόκαλο της ωμοπλάτης για να βρουν ενδείξεις για τα μελλούμενα. Για να δείξει το κουταλάκι τα μελλούμενα πρέπει να ψηθεί να φαγωθεί η σάρκα του και να καθαριστεί προσεκτικά. Το κουταλάκι έδειχνε μόνο τα γεγονότα που έμελε να συμβούν στο σπίτι του αφεντικού που ανήκει το ζώο. Μπορούσε να δείξει τη χαρά, τη λύπη, το θάνατο και την αρρώστια. Επίσης την παντρειά, την γέννα και την ετήσια σοδιά. Το κουταλάκι έδειχνε μόνο το αφεντικό του ζώου και τις γυναίκες της οικογένειας.

Η επιθυμία του ανθρώπου να προβλέπει το μέλλον του θα εκλείψει όταν πλέον θα έχει χαθεί κάθε ενδιαφέρον για το αύριο. Ας μην αφήσουμε στη χίμαιρα του χρόνου να χαθεί αυτή η πρακτική. Η πολιτισμική κληρονομιά είναι ευθύνη όλων μας και πρέπει να αφυπνιστούμε για τη διατήρηση και τη συνέχιση της στο χρόνο. Σήμερα έχουμε την τεχνολογία ως μέσο πρόβλεψης του καιρού ή την έκβαση μιας κύησης  όμως ας μην ξεχνάμε την ιστορία και την αφετηρία μας που μας οδήγησε σε αυτό που είμαστε σήμερα.

Ευχαριστώ για την ανάγνωση.

Βιργινία Αλεβιζάκη,

Ιστορικός- φιλόλογος.