«Η Αγιογραφία είναι ένα παράθυρο προς τον ουρανό, που φέρνει τον πιστό σε επαφή με το θείο…»

Για έναν τρόπο προσευχής μέσω της αγιογράφησης κάνει λόγο ο Γιώργος Κοντόγιαννος αγιογράφος της Σχολής Αγιογραφίας της Ιερας Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας.

Ο Γιώργος Κοντόγιαννος έχοντας επί σειρά ετών μαθητεύσει στην Σχολή του Αγίου Τίτου στο Ηράκλειο, μας μεταφέρει την φλόγα της αγιογραφίας αλλά και την πίστη και ταπεινότητα που οφείλει να έχει ένας αγιογράφος όταν απεικονίζει μορφές Αγίων. 

Ας τον ακούσουμε…

Ποιο είναι το νόημα της Βυζαντινής εικόνας και κατά πόσο βοηθάει τον αγιογράφο η πίστη σε αυτό που κάνει ;

Η βυζαντινή εικόνα δεν είναι απλώς ένα έργο τέχνης. Είναι μια πνευματική γέφυρα, ένα παράθυρο προς τον ουρανό, που φέρνει τον πιστό σε επαφή με το θείο. Όπως έλεγε ο Φώτης Κόντογλου, «η τέχνη της αγιογραφίας είναι θεολογία σε χρώμα και μορφή». Κάθε γραμμή, κάθε χρώμα και κάθε πρόσωπο που αποτυπώνεται σε μια εικόνα έχει βαθύ συμβολισμό. Ο αγιογράφος, μέσω της πίστης του, αναζητά να αποδώσει το θείο κάλλος και την πνευματική πραγματικότητα, όχι απλώς την ανθρώπινη μορφή. Η πίστη δεν είναι απλώς μια έμπνευση αλλά και μια αναγκαία προϋπόθεση, γιατί χωρίς αυτήν, η εικόνα χάνει τη ζωντάνια και το βάθος της πνευματικότητάς της. Η τέχνη της αγιογραφίας είναι μια πράξη προσευχής, όπου το χέρι του δημιουργού καθοδηγείται από την καρδιά του.

Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στον τρόπο που δούλευαν οι παλιοί αγιογράφοι και στη σύγχρονη αγιογραφία;

Η αγιογραφία, αν και παραμένει βαθιά συνδεδεμένη με την ορθόδοξη παράδοση, έχει εξελιχθεί με τον καιρό. Οι παλιοί αγιογράφοι χρησιμοποιούσαν φυσικά υλικά και εργάζονταν με αυστηρούς κανόνες, θεωρώντας το έργο τους πνευματική πράξη. Στη σύγχρονη εποχή, πολλοί καλλιτέχνες διατηρούν την παράδοση, όμως αξιοποιούν και νέα υλικά ή τεχνολογικά μέσα, ενώ η αγιογραφία διδάσκεται πλέον και σε σχολές. Παρά τις αλλαγές, ο σεβασμός προς την ιερότητα της εικόνας παραμένει σταθερός.

Τί θα πρέπει να προσέξει ένα μαθητής της αγιογραφίας όταν ασχολείται με ένα πρότυπο αγιογραφίας, τόσο στο σκίτσο όσο και στο χρώμα;

Ένας μαθητής της αγιογραφίας πρέπει να δείχνει ιδιαίτερη προσοχή στο πρότυπο που χρησιμοποιεί. Το σκίτσο είναι η βάση της εικόνας και απαιτεί ακρίβεια και σεβασμό στην παράδοση. Οι γραμμές πρέπει να είναι καθαρές και σταθερές, χωρίς περιττά στολίδια, ενώ το χρώμα πρέπει να αποδίδει τη θεία λάμψη και όχι απλώς την υλική ομορφιά. Χαρακτηριστικά ο Κόντογλου υπογράμμιζε ότι «η αγιογραφία δεν είναι χώρος για προσωπικές φαντασίες, αλλά για ταπεινή υπακοή στην παράδοση». Η ισορροπία ανάμεσα στο φως και τη σκιά, καθώς και η χρήση του χρυσού, έχουν βαθύ συμβολικό νόημα, που δεν πρέπει να παραβλέπεται.

Ποια είναι η ευθύνη του σημερινού αγιογράφου απέναντι στην τέχνη της αγιογραφίας και πως αυτή εναρμονίζεται με το εκκλησιαστικό πλαίσιο αλλά και την ανάγκη για προσωπική έκφραση;

Ο σημερινός αγιογράφος έχει μεγάλη ευθύνη. Πρέπει να τιμά την παράδοση αλλά και να εκφράζει το προσωπικό του πνευματικό βίωμα. Η ισορροπία αυτή είναι δύσκολη, γιατί πρέπει να παραμείνει πιστός στο εκκλησιαστικό ήθος και ταυτόχρονα να εκφράσει την εσωτερική του φλόγα. Αυτό απαιτεί ταπείνωση και αδιάκοπη προσευχή, καθώς η εικόνα δεν είναι απλώς τέχνη, αλλά θεολογία σε χρώμα και μορφή.

Υπάρχουν ξακουστοί αγιογράφοι ανά τους αιώνες στον χώρο της βυζαντινής αγιογραφίας… Οι σημερινοί αγιογράφοι είναι «αγγελιοφόροι» κατά κάποιο τρόπο αυτών των δημιουργών ή  απλοί αντιγραφείς;

Οι μεγάλοι αγιογράφοι του παρελθόντος, ήταν πραγματικοί φορείς του θείου φωτός. Οι σημερινοί αγιογράφοι δεν είναι απλοί αντιγραφείς αλλά «αγγελιοφόροι» της ίδιας παράδοσης. Μεταφέρουν το πνεύμα των προγόνων τους, ενώ προσθέτουν τη δική τους πνευματική μαρτυρία. Κάθε εικόνα είναι μια προσευχή και ένα μήνυμα ελπίδας για τον σύγχρονο άνθρωπο.

Τί θα λέγατε σε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με την αγιογραφία και σε κάποιον που σκέφτεται να ασχοληθεί.

Σε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με την αγιογραφία, θα λέγαμε να το κάνει με αγάπη, ταπείνωση και σεβασμό. Η αγιογραφία δεν είναι απλώς ζωγραφική, αλλά ένας τρόπος προσευχής. Χρειάζεται υπομονή, μεράκι και διάθεση να μάθει κανείς όχι μόνο την τεχνική, αλλά και το βαθύτερο νόημα της εικόνας.

Και σε κάποιον που το σκέφτεται, θα λέγαμε να το δοκιμάσει χωρίς φόβο. Αν του μιλάει η καρδιά του, ας κάνει το πρώτο βήμα. Με τον καιρό θα καταλάβει αν του ταιριάζει. Αν είναι κάτι που του δίνει χαρά και ειρήνη, τότε αξίζει να το συνεχίσει.

Όπως έλεγαν οι παλιοί <<Αν είναι από τον Θεό, ο δρόμος θα ανοίξει.>>

Ας σημειωθεί ότι τα μαθήματα αγιογραφίας παραδίδονται στις Μοίρες στην Σχολή Αγιογραφίας της Ιεράς Μητροπόλεως Γορτύνης και Αρκαδίας, η οποία άοκνα εδώ και χρόνια παρέχει μαθήματα και εκπαιδευτικές δραστηριότητες καλύπτοντας ένα μεγάλο κενό στον πολιτισμό και τον διαφωτισμό των μαθητών και κατοίκων της περιοχής.

Όσοι θέλουν να ασχοληθούν με την τέχνη της αγιογραφίας, μπορούν να απευθυνθούν στα γραφεία της Μητροπόλεως.