Στην ερημωμένη Σάτα

Στη διαδρομή κι όσο πλησιάζουμε προς τον σχεδόν έρημο πλέον οικισμό της Σάτας Δήμου Αμαρίου Ρεθύμνου συναντούμε αιωνόβιες ελιές με κορμούς αληθινά γλυπτά. Παρκάρουμε το όχημα μας στην «πλατεία» της Σάτας, ή σε αυτό τέλος πάντων το οποίο κάποτε αποτελούσε το κέντρο του χωριού.

Φωτογραφίες: Γιάννης Φραγκιαδάκης

Στο πετρόχτιστο κτίσμα μπροστά στο Πλατάνι της «πλατείας» είναι εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα «εις μνήμην»: «Δυο ήρωες της Σάτας: Λοχίας Δημόκριτος Μ. Βοσκάκης 1917. Καταδικάστηκε δις εις θάνατον και εκτελέστηκε στις 13-4-1943.

Εύελπις Γιώργης Μ. Τυράκης 1911. Καταδικάστηκε εις θάνατον και εκτελέστηκε στις 4-7-1943».

«Εις θάνατον»… μοιάζει να έχει καταδικαστεί προ πολλού και το ίδιο το χωριό από την εγκατάλειψη και τη φθορά του χρόνου. Σπίτια κλειστά, χαλάσματα, μια γενική ερημιά. Στη μέση-μέση ενός ερειπωμένου κτίσματος είδαμε ένα εκκλησάκι-εικονοστάσι αφιερωμένο στην Αγία Πελαγία.

Σε μια αρκετά παλιότερη επίσκεψη μας στον οικισμό είχαμε τότε συναντήσει την τελευταία κάτοικο του χωριού την κα Αργυρώ που μας είχε μιλήσει με μπόλικη νοσταλγία για τα παλιά χρόνια στο χωριό: «Όλοι ήμαστενε σαν μια αγαπημένη οικογένεια, την εποχή στα αναθρεφίκια μας…. Για το Δημοτικό Σχολειό και εκκλησιασμό επηγαίναμε στο Κλήμα. Εδώ εκατοικούσανε πολλοί. Ήτανε ένας που έπαιζε τη λύρα και θελά κάτσει επαέ στη πλατέα,  σε μια μπεζούλα, να παίζει- και μεις κοριτσάκια να χορέομενε. Σαν μια καλή οικογένεια ήτονε ο κόσμος, να μη τσακώνονται, να μη βλάφτει ο ένας τον άλλο… Σήμερο άστα μη  ντα ρωτάς! Σήμερο εμαγάρισενε η κοινωνία. Το χωριό  μας ήτονε πλούσιο. Δυο φάμπρικες -ελαιουργεία, αλέθανε όλο το χειμώνα, χωρίς να σταματήσουνε. Εκειέ αοπέρα ήτανε τρεχάμενο νερό, χωνευτικό ωραίο. Τον καιρό που ΄ναι οι ελιές έρχεται κόσμος. Οι μόνιμοι κάτοικοι έχουνε φύγει χρόνια τώρα, άλλοι ποθάνανε…».