Το «τσιγκέλι» των Χαΐνηδων

Μετά την κατάληψη της Βενετοκρατούμενης Κρήτης από τους Οθωμανούς (1669) οι χαΐνηδες κατέφυγαν στα τελευταία απόρθητα φρούρια της Γραμπούσας, της Σούδας και της Σπιναλόγκας. Μετά όμως την άλωση και αυτών (1715) οι χαΐνηδες κατέφυγαν στα δύσβατα βουνά της Κρήτης. Η λέξη χαΐνης προέρχεται από την αραβική λέξη «χαΐν» που σημαίνει προδότης, αποστάτης, ουσιαστικά ήταν ακριβώς αυτό οι ανυπότακτοι, οι αδούλωτοι. Οι χαΐνηδες ήταν οι εκφραστές του απελευθερωτικού αγώνα.

Ήταν κυρίως νέοι χριστιανοί που δεν μπορούσαν να ζήσουν υπό τις προσταγές των Οθωμανών, χριστιανοί αξιωματούχοι του κράτους ακόμα και ιερείς. Η κινητήριος δύναμη που τους ώθησε στην αποστασία ήταν οι προσωπικές διαφορές με Τούρκους που είχαν διαπράξει αδικήματα εις βάρος των οικογενειών τους και το αίσθημα της ελευθερίας. Από τα βουνά που ήσαν διέπρατταν ληστρικές επιδρομές εναντίων των Τούρκων προκαλώντας τους κάθε είδους καταστροφή ακόμα και θάνατο. Όσο αυτοί προκαλούσαν ζημιές στους Τούρκους τόσο οι Τούρκοι επέβαλαν σκληρότερα μέτρα εναντίων των χριστιανών. Έτσι επαναλαμβανόταν ένας ατέρμονος κύκλος συγκρούσεων.

Οι Οθωμανοί φέρθηκαν με σκληρότερο τρόπο στο λαό της Κρήτης σε σχέση με άλλες περιοχές εγκαθιστώντας περισσότερα σκληρά μέτρα και γενιτσαρικά στρατεύματα (γενϊ-ασκέρ-ι = νέα επίλεκτη φρουρά). Οι γενίτσαροι φέρθηκαν με τυραννικό τρόπο στον υπόδουλο πληθυσμό και προσπάθησαν με πολλά μέσα να σταματήσουν το φαινόμενο του «χαϊνισμού».

O πιο απάνθρωπος τρόπος ήταν το περιβόητο «τσιγκέλι». Ουσιαστικά ήταν ο τρόπος θανάτωσης των επαναστατών. Τη περιγραφή της θανατικής μηχανής μας τη δίνει ο περιηγητής Tournefort. Μετά τη σύλληψη του χαΐνη επερχόταν επώδυνος θάνατος. Η θανατική μηχανή ήταν στημένη σε δημόσια θέα μπροστά στις μεγάλες πόρτες των πόλεων. Ήταν μια κατασκευή σε σχήμα Π που πάνω είχε στερεωμένους δύο δοκούς απ’ όπου αφήνονταν ο ετοιμοθάνατος. Στη βάση του δοκού υπήρχε ένα τσιγκέλι και με την ορμή που ριχνόταν ο χαΐνης μέλη του σώματος του γαντζωνόταν από αυτό και έτσι επερχόταν ο θάνατος. Ο θάνατος σε δημόσια θέα ήταν μια πολιτική με σκοπό τον παραδειγματισμό, τον εκφοβισμό και τον χλευασμό του άψυχου πλέον σώματος.

Εν κατακλείδι, οι χαΐνηδες ήταν οι εκφραστές του κρητικού επαναστατικού κινήματος και διαδραμάτησαν σπουδαίο ρόλο στην προετοιμασία του ένοπλου αγώνα για ανεξαρτησία. Ο κατακτητής για να επιβληθεί αποδυναμώνει την οικονομία, γκρεμίζει τα ιερά, επιβάλλει τη ποινή του θανάτου, στην Κρήτη τα έκαναν και τα τρία όμως παρόλα αυτά δεν αποδυναμώθηκε η πυγμή των υπόδουλων Κρητών, που οδήγησε στην ανεξαρτησία και μετέπειτα στην ένωση με την Ελλάδα.

Οι χαΐνηδες ήταν εκφραστές του κρητικού επαναστατικού κινήματος και είχαν σπουδαίο ρόλο στον αγώνα για ανεξαρτησία.

Ευχαριστώ για την ανάγνωση.

Βιργινία Αλεβιζάκη

Φιλόλογος