Ημέρα μνήμης & τιμής για το Ολοκαύτωμα της Λαμπινής 20 Ιανουαρίου 1829

O Δήμος Αγίου Βασιλείου τηρώντας πιστά την εφαρμογή των μέτρων κατά της πανδημίας και σε συνεννόηση με τους τοπικούς φορείς της Λαμπηνης ,η φετινή Επέτειος Ολοκαυτώματος από τους Τούρκους δεν θα πραγματοποιηθεί στις 20 Ιανουαρίου .Το 2021 αποτελεί για όλο το Έθνος μας μια χρονιά Επετείου 200 χρόνων από την Έναρξη της Επανάστασης και οφείλουμε να εκφράσουμε την βαθιά μας ευγνωμοσύνη σε όλους τους Έλληνες και Φιλέλληνες που με τον αγώνα και τη θυσία τους, κατακτήσαμε την Εθνική μας Ανεξαρτησία.

Πρέπει και οφείλουμε να σεβαστούμε τη μνήμη τους και να διαφυλλαξουμε το υψηλό αγαθό της Ελευθερίας που μας προσέφεραν.

Είναι βαρύ το φορτίο στους ώμους μας ,αν αναλογιστούμε το Ένδοξο παρελθόν αυτής της περιόδου! Οφείλουμε όμως,να το σηκώσουμε αγογγυστα και με περηφάνια,με την συνείδηση καθαρή ,διδασκόμενοι από τις πράξεις τους και χαράζοντας ανεξίτηλα στη μνήμη μας τα όνειρα τους για ομόνοια, σύμπνοια, κοινό αγώνα,ενότητα και λευτεριά.

Υπάρχουν γεγονότα στο πέρασμα του χρόνου που για όλους μας μένουν ανεξίτηλα όχι μόνο στο μυαλό μας αλλά κυρίως στην καρδιά και την ψυχή μας.Στην μαρτυρική γη της τοπικής κοινότητας Λαμπηνης γράφτηκε, κατά το τελευταίο έτος της Ελληνικής Επανάστασης, µια τραγική σελίδα της ιστορίας. Συγκεκριμένα σε μια επιδρομή των Τούρκων στις 20 Ιανουαρίου 1829 ημέρα Κυριακή,εορτή του Αγίου Ευθυμίου,όταν οι κάτοικοι του χωριού βρίσκονταν ανυποψίαστοι στην εκκλησία και προσεύχονταν στην Θεία Λειτουργία,οι επιδρομείς με αρχηγό τον Αλμπάνη ,απόγονο Ενετών φεουδαρχών,ο οποίος είχε αλλαξοπιστήσει κύκλωσαν την εκκλησία της Παναγίας της Λαμπηνης.

Ο Αλµπάνης, που ήταν µεγάλος γαιοκτήµονας, διατηρούσε αρχοντικό στη Λαµπηνή, το οποίο σώζεται και µεγάλη περιουσία όχι µόνο στη Λαµπηνή, αλλά στο Πέραµα στην Αγία Τριάδα και στην περιοχή, που σήµερα εξακολουθεί να φέρει το όνοµά του, «του Αλµπάνη το Μετόχι». Εξαιτίας της Ελληνικής Επανάστασης, ο Αλµπάνης, όπως και πολλοί Τούρκοι της περιοχής, είχε εγκαταλείψει τη Λαµπηνή και κατοικούσε στο Ρέθυµνο, από το οποίο µε το ασκέρι του εξορµούσε εναντίον των ανυπότακτων χωριών. Αφορµή για την επιδροµή, σύµφωνα µε την παράδοση, αποτέλεσε το γεγονός ότι ο Φουρογιάννης, από τη Λαµπηνή, είχε πυροβολήσει κάποτε, χωρίς επιτυχία, τον Αλµπάνη. Λογικότερη όµως φαίνεται η εκδοχή ότι ο Αλµπάνης ήθελε να εκδικηθεί όλο το χωριό, επειδή, κατά το διάστηµα της απουσίας του, οι χωριανοί δεν είχαν σεβαστεί το σπίτι του και τα κτήµατά του (Απανωµεριτάκης 1978, 14). Ο Αλµπάνης φαίνεται ότι είχε κρυφτεί την προηγούµενη, µε την παρέα του, στο «Μετόχι Καλογεράδω» και, πριν ακόµη ξηµερώσει, έφτασε στο χωριό, χωρίς να γίνει αντιληπτός. Ο βιγλάτορας (φρουρός) εκείνης της βραδιάς, απ’ ό,τι και πάλι αναφέρει η παράδοση, που κατά σύµπτωση ήταν ο Φουρογιάννης, εγκατέλειψε τα καθήκοντά του, άφησε δηλαδή αφύλαχτα τα υψώµατα, απ’ όπου κανείς δεν µπορούσε να περάσει και εξαιτίας ίσως της βαρυχειµωνιάς και του ότι έπιασε και ένα λαγό, κατηφόρισε προς τη Λαµπηνή. Πρώτη αντιλήφθηκε τους Τούρκους η γυναίκα του Φουρογιάννη, που βρισκόταν στο σπίτι της και έβαλε τις φωνές. Ο Φουρογιάννης και µερικοί άλλοι χωριανοί έφυγαν, για να σωθούν. Οι υπόλοιποι χωριανοί ήταν στην εκκλησία, έχοντας και µικρό αριθµό όπλων, άχρηστων στην ουσία, γιατί η εκκλησία δεν είχε τα σηµερινά παράθυρα και τα µοναδικά ανοίγµατα της ήταν η πόρτα και οι φεγγίτες του τρούλου. Παρ’ όλα αυτά, είναι µαρτυρηµένο ότι πρόβαλαν αντίσταση και ότι αντάλλαξαν πυροβολισµούς µε τους Τούρκους, από τους οποίους σκοτώθηκαν δυο-τρεις Τούρκοι. Οι Τούρκοι καλούσαν τους χριστιανούς να παραδοθούν, αλλά συναντούσαν την άρνησή τους. Και τότε µεταχειρίστηκαν τον εξής τρόπο, για να τους εξαναγκάσουν σε παράδοση. Βουτούσαν σε λάδι πανιά, τα άναβαν και τα έριχναν µέσα στην εκκλησία από τους φεγγίτες του τρούλου. Στη συνέχεια έβαλαν φωτιά και στην πόρτα της εκκλησίας. Οι κλεισµένοι υπέφεραν από τους καπνούς, τις φωτιές και την έλλειψη οξυγόνου. Μέσα στην αγωνία τους άκουσαν τη φωνή του Αλµπάνη, που τους καλούσε να παραδοθούν και τους διαβεβαίωνε ότι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα. Ο Περδικογιάννης, που πίστεψε τα λόγια του Τούρκου, άνοιξε την πόρτα και πέταξε έξω τα όπλα. Οι Τούρκοι βρήκαν την ευκαιρία και µπήκαν µέσα στην εκκλησία και έσφαξαν όλους τους άντρες και στη συνέχεια τους έκαψαν. Στη Λαµπηνή έχουµε µια µισοτελειωµένη λειτουργία, όπως και στην Κωνσταντινούπολη. Τα γυναικόπαιδα, που ήταν µέσα στην εκκλησία και όσα άλλα είχαν βρεθεί στα σπίτια τους, τα οδήγησαν στο Ρέθυµνο και στη συνέχεια τα πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα. Τον παπα-Παναγιώτη δεν τον έσφαξαν, αλλά τον µετέφεραν και αυτόν στο Ρέθυµνο, όπου την άλλη µέρα ταλαιπωρηµένος, κακοποιηµένος και εξουθενωµένος πέθανε µέσα σ’ ένα Τζαµί, στη «Σοχώρα», στο οποίο τον έσυρε ένας Χότζας, ελευθερώνοντάς τον από το αγριεµένο πλήθος των αλλόθρησκων, γιατί τον λυπήθηκε. Η Επανάσταση του 1821 στο ερειπωμένο σήμερα μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπους στα Σφακιά,ζούσε μια Καλόγρια από τη Λαμπηνη που το μοναχικό της όνομα ήταν Μαγδαληνή.Οι πληροφορίες για την Καλόγρια αυτή διασώθηκαν,απ’ όσα αναφέρει για αυτή ο Επίσκοπος Ιεροσητειας Γρηγόριος Παπαδοπετρακης στο βιβλίο του : «Ιστορία Σφακιων» που πρωτοεκδόθηκε στην Αθήνα το 1988 και ανατυπωθηκε και πάλι στην Αθήνα το 1971 και από τις δύο παραδόσεις ,που είναι καταχωρημένες στο αρχείο του Ρεθεμνιωτη λαογράφου Παύλου Βλαστού,τις οποίες παραθέτει ο Νίκος Ψιλακης στο βιβλίο του « Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης».Σύμφωνα με τις πληροφορίες αυτές,η Μαγδαληνή αναγκάστηκε να φύγει από τη Λαμπηνη,γιατί την ήθελε για γυναίκα του ο Αχμετης Αλμπάνης που κατοικούσε στη Λαμπηνη και ήταν λεπρός. Ο Αχμετης ήταν αδερφός του Οσμάν Αλμπάνη,του « αιμοβορου εσπεχη» ,που κατοικούσε στο Ρέθυμνο.Η Μαγδαληνή διδακτηκε τα γράμματα και τις ιατρικές γνώσεις από ένα γέροντα μοναχό,ο οποίος ήταν πρακτικός γιατρός και είχε στην κατοχή του κάποιο ιατροσοφιο,το οποίο μετά το θάνατο του κληρονόμησε η Μαγδαληνή.Σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης αλλά και μετά απ’αυτην ,στη Μαγδαληνή κατέφευγαν οι άρρωστοι και οι πληγωμένοι,για να τους θεραπεύσει και να περιποιηθεί τις πληγές τους ,καθώς,όπως αναφέρεται,είχε και χειρουργικές γνώσεις.Με τη Μαγδαληνή συνδέεται και η αποχώρηση των Τούρκων από μια επιδρομή στα Σφακιά, γιατί, όταν οι Τούρκοι τη συνέλαβαν και την πίεζαν να τους υποδείξει σε ποιο μέρος έχουν καταφύγει οι Σφακιανοί επαναστάτες ,τους απάντησε παραπλανητικά ότι πριν από μια μέρα έφυγαν από τα Σφακιά,για να επιτεθούν στο Ρέθυμνο και στις ανατολικές επαρχίες,με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να εγκαταλείψουν τα Σφακιά και να γυρίσουν στα μέρη τους,για να προστατεύσουν τα σπίτια τους και τις οικογένειες τους.Με την Μαγδαληνή επίσης συνδέεται το οδυνηρό καθήκον της φροντίδας για τους νεκρούς,μετά τη μάχη του Φραγκοκάστελλου στις 18 Μαϊου του 1828. Η Μαγδαληνή ήταν εκείνη που φρόντισε για την περισυλλογή των πτωμάτων,την ταφή των νεκρών και την καύση των πτωμάτων των Τούρκων. Η Μαγδαληνή είναι επίσης, εκείνη, η οποία γνώρισε το ακέφαλο πτώμα του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη και αφού φρόντισε να βρει και το κεφάλι του, που οι Τούρκοι το είχαν μεταφέρει στο Καψοδασος, το έθαψε στον περίβολο του έρημου σήμερα Μοναστηριού.Η Λαμπηνη και μετά το Ολοκαύτωµα, δεν απουσίασε από τις αλλεπάλληλες Κρητικές Επαναστάσεις,οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα αρχικά την Αυτονομία και στη συνέχεια την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.Ως επώνυμοι αγωνιστές αυτής της περιόδου απ’ τη Λαμπηνη έχουν καταγραφεί ο Ηλίας Απανωμεριτακης και ο Ιωάννης Περράκης ο οποίος όμως αναφέρεται Περακακης.Δεν παραλειπουμε να αναφέρουμε ότι οι κάτοικοι της Λαμπηνης συμμετείχαν Εθελοντές στο Μακεδονικό αγώνα 1903-1908Εθελοντές στους βαλκανικούς πολέμους 1912-1913Συμμετοχή στους βαλκανικούς πολέμους τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο,την εκστρατεία της Μικράς Ασίας και το Β Παγκόσμιο Πόλεμο από 1912-1944.

Η Λαμπηνη και πριν και μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, είχε τους αντιπροσώπους της σε όλους τους απελευθερωτικούς και αμυντικούς πολέμους της Πατρίδας μας που ήταν οι επιστρατοι των αντίστοιχων ηλικιών .Καθένας απ’αυτους έγραψε τη δική του ιστορία και έζησε τη δική του προσωπική Οδύσσεια.Ας κάνουμε λοιπόν κτήμα μας τα ιδεώδη της ενότητας και της Ελευθερίας που μας κληρονόμησαν οι πρόγονοι μας και ας μην γυρίσουμε τις πλάτες μας στο παρελθόν.

Με σκέψη ελεύθερη ,με συνείδηση καθαρή,χωρίς χειραγώγηση και ψεύτικους Σωτήρες, ενωμένοι και δυνατοί ας αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος, πατώντας γερά στο παρελθόν μας.

Και ας μην ξεχνάμε την ρήση του ποιητή πως όποιος «ελεύθερος συλλογαται,συλλογαται καλά» ας την κλείσουμε στα βάθη της καρδιάς μας και ας πορευτούμε κρατώντας την καλά, φυλαγμένη στο νου μας!

Με εκτίμηση

Γιάννης Νεκτάριος Χαραλαμπακης Αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Δημόσιας Υγείας Δήμου Αγίου Βασιλείου

Κωνσταντίνος Χανιωτακης Εφημέριος Ενορίας Λαμπηνης

Κώστας Ρουκουνακης Πρόεδρος Λαμπηνης

Γιώργος Αρμενατζογλου Πρόεδρος Πολιτιστικού Συλλόγου Λαμπηνης